Scholieren

In het onderzoek zijn in totaal 781 scholieren uit de derde klas van het voortgezet onderwijs ondervraagd met een gemiddelde leeftijd van 15 jaar. Van hen heeft 37 procent de afgelopen maand tenminste één keer alcohol gedronken. Dat is aanmerkelijk minder dan in 1995, toen ging het nog om 48 procent. Degenen die drinken, drinken fors; gemiddeld zo'n vijf glazen per gelegenheid. Bijna de helft van de drinkers is de afgelopen maand tenminste één keer aangeschoten of dronken geweest en 5 procent zelfs meer dan vijf keer.

Opvallend is dat veel leerlingen van onder de 16 jaar hun alcohol gewoon bij de slijter of supermarkt kunnen kopen. Dit ondanks de wettelijke verplichting dat verstrekkers van alcohol onder de 16 jaar geen alcohol mogen verkopen en om een leeftijdsbewijs moeten vragen. Naast alcohol wordt ook het tabaksgebruik minder, 21 procent van de scholieren heeft de afgelopen maand gerookt, in 1997 was dat nog 26 procent. Opvallend is wel het grote aantal dagelijkse rokers. Van de groep die de afgelopen maand rookt, doet meer dan de helft dit dagelijks.

Drugs

Bijna de helft van de derdeklassers heeft wel eens drugs aangeboden gekregen. Het gebruik van drugs als XTC, cocaïne, amfetamine en paddo's lag al laag en is nog verder afgenomen in vergelijking met de jaren ervoor. Tussen de 0,5 tot 1 procent heeft deze middelen de afgelopen maand gebruikt. Ook voor heroïne is geen belangstelling. Anders ligt dat voor cannabis. Cannabis is de enige drug waarbij het gebruik niet gedaald is maar stabiel gebleven is. Achttien procent van de scholieren heeft de afgelopen maand gebruikt en 3 procent doet dit dagelijks. De cannabis wordt meestal verkregen via de coffeeshop. Dit ondanks de leeftijdsgrens van 16 jaar voor toegang in coffeeshops.

Etniciteit

De daling van het alcohol- en druggebruik kan voor een belangrijk deel worden toegeschreven aan de Marokkaanse en Turkse jongeren. Zij gebruiken veel minder dan hun autochtone leeftijdsgenoten. Van de Nederlandse scholieren van 14-15 jaar heeft 67 procent de afgelopen maand alcohol gebruikt. Bij hun Turkse en Marokkaanse leeftijdsgenoten ligt dit percentage op respectievelijk 10 en 4 procent. Voor cannabis liggen deze cijfers voor de Nederlanders op 22 procent en voor Turken en Marokkanen op 5 en 4 procent. Ook bij de overige drugs ligt het gebruik bij Turken en Marokkanen aanmerkelijk lager. Alleen bij tabak ligt het anders. Turkse scholieren roken relatief veel. Van de Nederlanders heeft 30 procent de afgelopen maand tabak gebruikt. De Turken naderen de Nederlanders met 21 procent, Marokkanen doen het opnieuw het beste met 10 procent. De Surinaamse groepen zijn ook onderzocht. Zij gebruiken over het algemeen minder dan de Nederlanders maar meer dan de Marokkaanse en Turkse leerlingen.

Leeftijd

Onderzocht is of druggebruik te voorspellen is. Er is gekeken naar 2549 scholieren van 12 tot 20 jaar die de afgelopen jaren in de verschillende Antenneonderzoeken ondervraagd zijn. Leeftijd en etniciteit blijken belangrijke voorspellers. Het blijkt dat de kans dat Nederlandse jongeren op 12/13-jarige leeftijd al alcohol gedronken hebben boven de 75 procent ligt. Bij Marokkaanse jongeren ligt de kans op die leeftijd nog onder de 25 procent. Op latere leeftijd stijgen deze kansen. Pas op 20-jarige leeftijd ligt de kans dat een Marokkaan alcohol gedronken op 25 tot 50 procent. Turken beginnen iets eerder. Op 16/17 jarige leeftijd bedraagt de kans dat een Turkse jongere ooit alcohol heeft gebruikt op 25 tot 50 procent. Voor tabak geldt hetzelfde beeld. De kansen op gebruik stijgen pas vanaf 15 jaar. Ook bij cannabis zie je dit beeld. Bij Nederlandse scholieren kun je op 14/15 jarige leeftijd verwachten dat 25 tot 50 procent wel eens gerookt heeft. Bij Marokkaanse jongens zie je dat pas op 20 jarige leeftijd.

Informatiebronnen over drugs

In Antenne 2002 is ook onderzocht waar leerlingen hun informatie over drugs vandaan halen en hoe betrouwbaar ze deze informatie vinden. Voor hun kennis over drugs geven de leerlingen zichzelf een 6. Een kwart geeft zichzelf een onvoldoende en een kwart geeft zichzelf een 9 of 10. Internet is op dit moment de belangrijkste informatiebron voor jongeren. Internet blijkt als informatiebron ook betrouwbaarder geworden te zijn. Maar school en bibliotheek worden nog altijd als de betrouwbaarste bron gezien.

Het uitgaanscircuit

Behalve het onderzoek op scholen is in 2002 ook onderzoek gedaan in het uitgaanscircuit. Tweemaal per jaar worden in het kader van Antenne Amsterdam tientallen sleutelfiguren uit het uitgaanscircuit ondervraagd. Dit panel van sleutelfiguren - zoals deejays, partyorganisatoren, clubgangers en clubmedewerkers - horen en zien wat er in het uitgaanscircuit gebeurt. In het uitgaanscircuit is de gemiddelde leeftijd 25 jaar, veel hoger dus dan bij onderzochte scholieren.

Opvallend is dat veel panelleden aangeven dat het niet goed gaat met het Amsterdamse uitgaansleven. De bezoekersaantallen lopen terug. Deels wordt dit toegeschreven aan de economische neergang maar ook strengere regelgeving omtrent het Amsterdamse uitgaansleven. De gemeente zou teveel regels stellen en er is te weinig creativiteit. Wat betreft drugs lijkt het gebruik van GHB zich te stabiliseren. Hoewel het nieuwe van XTC af is, blijft het de belangrijkste partydrug. Het gebruik van cocaïne neemt verder toe.

Preventie

De verschillen in druggebruik tussen Nederlandse en etnische jongeren en het feit dat zij op latere leeftijd beginnen heeft consequenties voor de voorlichting op scholen. Het lijkt erop dat de lessen over alcohol en drugs in de hogere klassen herhaald moeten worden. Het hoge cannabisgebruik onder scholieren en dan met name het hoge dagelijkse gebruik maakt aandacht voor cannabis noodzakelijk.

Projecten op scholen maar ook binnen buurten, spijbelprojecten en jeugdhulpverlening zijn noodzakelijk. Internet wordt door jongeren steeds belangrijker en betrouwbaarder gevonden. Hierin zal Jellinek blijvend investeren. Er wordt door minder mensen gedronken maar degene die drinken, drinken veel. Dit vereist extra aandacht. Ook blijkt dat jongeren onder 16 jaar met het grootste gemak alcohol kunnen kopen. Blijkbaar schort er iets aan de controle hierop.

Meer informatie is te verkrijgen bij: Roel Kersemakers, Jellinek Preventie: 020-5702355/06-53911567; Dirk Korf, Universiteit van Amsterdam: 020-5253930/06-10915026