Samenvatting

In deze monitor wordt de stand van zaken omtrent onderwijssegregatie en de ontwikkeling hierin in het Amsterdamse onderwijs in kaart gebracht. De volgende onderzoeksvragen staan centraal:

1. Wat is de huidige stand van zaken wat betreft de diversiteit naar sociaaleconomische kenmerken en herkomst onder leerlingen in het Amsterdamse primair en voortgezet onderwijs en hoe verhoudt zich dit tot de afgelopen acht jaar?
2. Wat is de huidige stand van zaken wat betreft onderwijssegregatie naar het opleidingsniveau van ouders in het Amsterdamse primair en voortgezet onderwijs en hoe verhoudt zich dit tot de afgelopen acht jaar?
3. Hangt de samenstelling van leerlingen hun basisschool (wat betreft het opleidingsniveau van ouders) samen met de samenstelling van hun middelbare school?

Resultaten

Aandeel leerlingen met hoogopgeleide ouders blijft stijgen

In schooljaar 2020/’21 gingen er in totaal ruim 62.300 leerlingen in Amsterdam naar een basisschool voor het regulier of speciaal basisonderwijs (primair onderwijs, po) en 42.800 leerlingen naar een middelbare school (voortgezet onderwijs, vo). Zowel in het po als vo zien we het aandeel leerlingen met hoogopgeleide ouders (hbo of wo opgeleid) al geruime tijd stijgen. In schooljaar 2020/’21 heeft ruim de helft van de leerlingen in het po en vo hoogopgeleide ouders.

Zowel in het po als vo hebben zes van de tien leerlingen een migratieachtergrond. De grootste groep leerlingen met een migratieachtergrond bestaat uit leerlingen met een Turkse en Marokkaanse migratieachtergrond. Leerlingen zonder migratieachtergrond en leerlingen met een West-Europese migratieachtergrond hebben vaker hoogopgeleide ouders dan leerlingen met een andere migratieachtergrond, dit zien we zowel in het po als in het vo. In het po is het opleidingsniveau onder alle leerlingen met een migratieachtergrond gestegen, terwijl we bij leerlingen zonder migratieachtergrond een stabilisering zien. In het vo zien we het opleidingsniveau van alle groepen stijgen.

Po-scholen steeds gemengder, maar segregatie in het vo neemt toe

De stijging van het aandeel leerlingen met hoogopgeleide ouders in Amsterdam zien we terug in de samenstelling van de scholen. Er zijn steeds minder scholen met heel weinig leerlingen met hoogopgeleide ouders (20 procent of minder). Hierdoor zien we dat het totaal aantal leerlingen dat naar dit type gesegregeerde school gaat ook is gedaald, zowel in het po als in het vo. Kinderen van hoogopgeleide ouders zijn daarentegen steeds meer gaan clusteren op scholen. Het aantal scholen in het po en vo waar heel veel leerlingen hoogopgeleide ouders hebben (meer dan 80 procent) is toegenomen in de loop van de tijd.

Deze twee ontwikkelingen laten in het po en vo toch een andere uitkomst zien. Terwijl Amsterdamse po-scholen gemengder lijken te worden, zien we in het voortgezet onderwijs dat de segregatie juist toeneemt. Het aandeel leerlingen op een gemengde(re) school nam in de loop van de tijd toe als het gaat om po-scholen, terwijl dit in het vo juist afnam vanwege een forse toename in het aantal scholen met heel veel leerlingen met hoogopgeleide ouders (meer dan 80 procent). Het aandeel leerlingen op deze gesegregeerde vo-scholen is in acht jaar tijd met 20 procentpunt toegenomen: in 2012/’13 zat 2 procent van de leerlingen op een middelbare school met deze populatie, in 2020/’21 ging het om 22 procent.

De segregatie in het vo hangt sterk samen met de niveaus die op de scholen worden aangeboden. Met name op categorale gymnasia zijn leerlingen met hoogopgeleide ouders meer gaan clusteren in de afgelopen acht jaar. Wat betreft segregatie op basis van migratieachtergrond zien we veel overlap met het opleidingsniveau van ouders. Leerlingen met een migratieachtergrond die vaak geen hoogopgeleide ouders hebben zijn meer gaan mengen. Aan de andere kant zijn leerlingen met een migratieachtergrond waarvan de ouders relatief vaak hoogopgeleid zijn, zijn, net als leerlingen zonder migratieachtergrond, meer gaan clusteren op scholen. De ontwikkeling in het po ligt meer dan de ontwikkeling in het vo in lijn met het streven van het college dat het van belang is voor de stad dat kinderen van diverse achtergronden elkaar ontmoeten, ook binnen de school.

Leerlingen op sterk gesegregeerde basisscholen gaan ook vaak naar sterk gesegregeerde middelbare scholen

Leerlingen die op een sterk gesegregeerde reguliere basisschool hebben gezeten gaan hierna relatief vaak naar een sterk gesegregeerde middelbare school. Eén op de zes Amsterdamse leerlingen gaat zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs naar een sterk gesegregeerde school. Vier op de tien leerlingen (41 procent) die op een basisschool met heel weinig hoogopgeleide ouders hebben gezeten stromen hierna in op een middelbare school met dezelfde leerlingenpopulatie, en vier op de tien leerlingen van basisscholen met heel veel hoogopgeleide ouders (37 procent) vervolgen hun onderwijs op een middelbare school met heel veel hoogopgeleide ouders. Leerlingen die op gemengdere basisscholen hebben gezeten gaan juist vaak naar een gemengdere middelbare school.

Het schooladvies speelt een belangrijke rol in de overgang naar een gesegregeerde of gemengdere middelbare school. Leerlingen met een vmbo basis tot en met vmbo theoretisch/havo advies kunnen namelijk niet naar een gesegregeerde school waar meer dan tachtig procent van de ouders hoogopgeleid is, omdat er geen scholen bestaan die deze niveaus aanbieden met deze populatie. Zij kunnen wel naar een gesegregeerde school waar minder dan twintig procent van de leerlingen hoogopgeleide ouders heeft, maar hier gaan zij minder vaak naartoe als ze van een gemengdere basisschool vandaan komen. Leerlingen met een havo t/m vwo advies kunnen wel kiezen voor middelbare scholen met heel veel hoogopgeleide ouders en komen juist sporadisch terecht op het type gesegregeerde middelbare school waar heel weinig

leerlingen hoogopgeleide ouders hebben. Net als leerlingen met een vmbo basis t/m vmbo theoretisch/havo advies kiezen leerlingen met een havo t/m vwo advies vaker voor een gemengdere middelbare school als ze van een gemengdere basisschool afkomen.

Contactgegevens

• Frederique van Spijker
• Sara Rubingh