Dit blijkt uit onderzoek van Onderzoek en Statistiek in opdracht van Economische Zaken, Gemeente Amsterdam. Aanleiding voor het onderzoek is de vraag van Economische Zaken om de omvang en het belang van de filmindustrie voor de Amsterdamse economie in kaart te brengen. Ook is EZ benieuwd hoe deze sector in termen van banen en vestigingen zich verhoudt tot de filmsector in de Metropoolregio in Amsterdam (MRA) en de rest van Nederland. Daarnaast is de vraag gesteld wat de achtergrondkenmerken zijn van mensen in de filmindustrie met betrekking tot leeftijd, geslacht, opleiding en bijvoorbeeld type dienstverband.

Het verzoek van EZ moet ook in het licht gezien worden van de coronacrisis. Net als andere delen van de cultuursector heeft de Nederlandse filmindustrie een zware periode achter de rug vanwege de lockdownmaatregelen. Volgens een berekening van het Filmfonds halveerde het bioscoopbezoek van 38 naar 17 miljoen bezoekers in 2020. De totale filmomzet daalde met 6 procent van €779 miljoen naar €731 miljoen. Dat deze daling enigszins beperkt bleef, kwam door een royale omzetstijging binnen het Video On Demand segment (Netflix, Disney+ etc.).

Uit de jaarrapportage van het Filmfonds blijkt verder dat er in 2020 340 Nederlandse films uitgebracht zijn tegenover 492 in 2019. Het Nederlandse filmproductievolume daalde daarmee van €201 miljoen in 2019 naar €128 miljoen in 2020. Bedrijven en ZZP’ers in deze en andere culturele sectoren hebben dan ook relatief veel gebruik gemaakt van financiële ondersteuningspaketten, waaronder tozo-aanvragen. Hierdoor, zo zal ook uit dit onderzoek blijken, bleef het vestiging- en banenverlies beperkt.

Voor dit onderzoek is de filmsector in Amsterdam op verschillende manieren in kaart gebracht. Eerst is gekeken naar de ontwikkeling van banen en vestigingen in Amsterdam. Vervolgens wordt de filmsector vergeleken met andere creatieve sectoren in Amsterdam en met de filmsector in Hilversum, de MRA en Nederland. Enerzijds is dat ter vergelijking, maar daarnaast ook omdat de scheidslijnen tussen de sectoren in de creatieve industrie in werkelijkheid soms wel, maar lang niet altijd scherp getekend zijn.

De data over Amsterdam is afkomstig vanuit het ARRA, het vestigingsbestand dat beheerd wordt door O&S, waarvan het Handelsregister van de KvK de basis vormt. De regionale en landelijke gegevens komen uit de ABR van het CBS. Het ABR is het vestigingsbestand van het CBS.

Vervolgens zijn achtergrondkenmerken van werkenden in de filmsector bestudeerd en is gekeken of er verschillen en overeenkomsten zijn met werkenden in vergelijkbare sectoren. Deze gegevens zijn afkomstig van het Polis-bestand, waarin alle werkenden in loondienst worden geregistreerd.

De filmsector is hier gedefinieerd op basis van een selectie van SBI-codes, zoals ook gedaan is in de Monitor Creatieve Industrie door Media Perspectives. In dit rapport wordt uiteengezet hoe de deelsegmenten “Kunst en Cultuur” (waaronder artiesten, musea, podia en cultureel ergfoed), “Media en Entertainment” (film- en televisieproductie, omroepen) en “Creatieve Zakelijke diensten” (design, reclame, mode, vormgeving) zijn samengesteld. Onder de filmsector vallen de sbi-codes 59111 (productie van films), 5913 (distributie van films en televisieproducties) en 5914 (bioscopen).

Vestigingen en banen

In januari 2022 zijn er 3.393 vestigingen en 5.956 banen in de filmsector in Amsterdam. De sector bestaat voor een groot deel uit eenmanszaken en zzp’ers, vandaar dat het aantal banen ‘slechts’ twee keer zo hoog is als het aantal vestigingen. Dit komt neer op 2 procent van de vestigingen en 1 procent van de banen in Amsterdam. Deze aandelen zijn door de jaren heen niet veranderd.

Vestigingen en banen in de filmsector en andere sectoren creatieve industrie in Amsterdam, 2022, absoluut en percentage

Bron: ARRA/O&S

Andere sectoren die sterk vertegenwoordigd zijn in Amsterdam, of waar een vergunnningsplicht voor geldt, of die op z’n minst veel beleidsmatige aandacht krijgen, zijn detailhandel, ambulante handel, horeca, de rondvaartbranche, life-science/health en de ICT/tech-sector. Om de filmindustrie in perspectief te plaatsen is in figuur 1b aangegeven hoeveel vestigingen en banen met deze sectoren gemoeid zijn. Het valt bijvoorbeeld op dat het aandeel banen in de detailhandel en horeca relatief hoog is. Dit komt omdat warenhuizen, restaurants en bovenal supermarkten bekend staan als arbeidsintensieve sectoren waar ook veel parttimers werken. Amsterdamse webwinkels zijn in het algemeen klein en hebben vaak een speciek aanbod. Net als in de rest van Nederland (en de westerse wereld) is de ICT-sector groot en groeit deze jaarlijks. Momenteel is ruim één op de tien banen in Amsterdam een baan in de ICT-sector.

Vestigingen en banen in andere geselecteerde sectoren in Amsterdam, 2022, absoluut en percentage

Bron: ARRA/O&S

Tussen 2010 en 2022 is het aantal vestigingen en banen met ongeveer 50 procent toegenomen. Ondanks dat de sector zwaar getroffen is door de coronacrisis in 2020 is het aantal vestigingen en het aantal banen stabiel gebleven tussen 2020 en 2022 om daarna weer te stijgen.

Bijna 90 procent van de vestigingen in de filmsector bestaat uit eenmanszaken of zzp’ers. Samen genereren zij ongeveer de helft van de Amsterdamse banen in deze branche. In de totale economie ligt het aandeel eenmanszaken een stuk lager.

Amsterdam huisvest een kwart van alle vestigingen en eenderde van de banen in de filmindustrie en is daarmee de belangrijkse filmstad van Nederland. Maar binnen Amsterdam is de sector ook sterk geclusterd in enkele gebieden. Er zijn veel filmvestigingen te vinden rondom Centrum in de wijken van stadsdeel West en Oost. Hierbij moet opgemerkt worden dat het vaak gaat om zzp’ers die hun bedrijf op hun woonadres hebben ingeschreven of op een adres van een bedrijfsverzamelgebouw.

Banenconcentraties zijn ook buiten de binnenstad te vinden, waar enkele grote productiehuizen en facilitaire bedrijven zijn gevestigd. Hierdoor zijn niet alleen veel banen te vinden in wijken in Centrum, zoals Grachtengordel Zuid, maar ook bij Bedrijventerrein Sloterdijk en bij de Noordelijke IJ-oevers-West.

In dit deel wordt de filmsector vergeleken met de sectoren Kunst en Cultuur, Media en Entertainment, en Creatieve Zakelijke Diensten. Uit onderstaande figuur blijkt dat het aandeel banen in de twee laatst genoemde sectoren substantieel is. De gemiddelde bedrijfsgrootte is in deze branches dan ook hoger dan bij de filmsector en in de kunstensector.

In onderstaande figuur wordt duidelijk dat Amsterdam de filmstad is van Nederland. Ongeveer een kwart van de Nederlandse vestigingen en eenderde van de Nederlandse banen is in deze stad te vinden. De bijdrage van Hilversum (als televisiestad) is beperkt.

Werkenden in de filmsector

In dit deel is gekeken naar kenmerken van werkenden in de filmsector op basis van de polisdata. Om hier uitspraken over te doen is deze data voor 2019 gekoppeld aan het ABR, het bedrijvenregister van het CBS. Hieruit zijn filmbedrijven gefilterd die in de MRA gevestigd zijn, het gaat om werkenden in de MRA, die hier niet per se woonachtig zijn. We bespreken eerst de persoonskenmerken en vervolgens baankenmerken van werkenden in de filmsector.

De filmsector in de MRA bestaat voor een groot deel uit jonge mensen; ongeveer de helft is niet ouder dan 34 jaar. Er werken meer mannen dan vrouwen in de filmsector, maar het aandeel jonge vrouwen is hoger dan het aandeel jonge mannen.

Het aandeel werkenden met een migratieachtergrond is laag in de filmsector. Het aandeel vrouwen met een migratieachtergrond is iets hoger dan het aandeel mannen met een migratieachtergrond en lijkt ook iets toe te nemen.

Ook is gegeken naar de woonplaats. Het blijkt dat Amsterdam en ’t Gooi de populairste woongebieden zijn van mensen in de filmsector. Het valt daarbij ook op dat het aandeel vrouwen in de filmsector dat in Amsterdam woont hoger is dan het aandeel mannen, waarvan het grootste deel in ’t Gooi woont. Dit heeft alles met leeftijd en de wooncarriere van werkenden te maken. Gezien het feit dat vrouwen in de filmsector in het algemeen jonger zijn dan mannen, is het niet verwonderlijk dat een groter deel van hen (nog) in Amsterdam woont. Naarmate men ouder wordt zal een deel de stad verlaten.

Een ander kenmerk dat bestudeerd is, zijn de baankenmerken van werkenden in de MRA. We kijken hier naar het gemiddeld uurloon, het aantal contracturen en het type contract. Het blijkt dat hoger opgeleide mannen relatief het hoogste uurloon hebben en wat meer uren per week werken dan vrouwen. Daarnaast valt op dat lager en middelbaar opgeleiden in de filmsector ongeveer evenveel uren werken als hoger opgeleiden, terwijl er in andere sectoren duidelijke verschillen te zien zijn tussen deze groepen op dit vlak.

Het aandeel werkenden dat in de Polisdata geregistreerd staat als directeur/grootaandeelhouder is hoger in de filmsector dan in andere sectoren. Dit komt overeen met eerdere constateringen dat het aandeel kleine bedrijven en het aandeel zelfstandigen zeer groot is in deze sector. Ook valt op dat het aandeel vrouwen met een contract voor bepaalde tijd hoger is in de filmsector dan in andere sectoren.