Amsterdam wil in 2050 een circulaire stad zijn waar waardevolle materialen en grondstoffen worden hergebruikt en geen afval wordt geproduceerd. Hiermee kan de stad bijdragen aan vermindering van CO2-uitstoot maar ook aan vermindering van andere ecologische effecten zoals biodiversiteitsverlies. Circulair materiaalgebruik draagt ook bij aan het tegengaan van grondstoffentekorten.

De verwachting is dat de transitie naar een circulaire economie er onder andere voor zorgt dat bestaande banen veranderen in ‘circulaire’ banen. Een van de redenen om de omvang van de circulaire werkgelegenheid in beeld te brengen is om de snelheid van de transitie te kunnen monitoren. Het uitgangspunt is: hoe meer circulair de bedrijven omgaan met materialen en grondstoffen, hoe meer circulaire banen. Naast de bestaande banen, wordt op basis van online vacatures bekeken hoe de vraag naar circulaire banen zich ontwikkelt.

Amsterdamse economie in toenemende mate circulair door verhuur en lease

Figuur 1 laat zien dat het aantal circulaire banen de afgelopen tien jaar is gegroeid van rond de 30.000 in 2010 naar ongeveer 46.400 in 2021. Ook het aandeel circulaire banen ten opzichte van de totale werkgelegenheid in Amsterdam is gegroeid (met ongeveer 0,8 procentpunt) en ligt nu rond de 6,5 procent.

Circulaire vacatures weerspiegelen de vraag van niet-circulaire vacatures

De transitie naar een circulaire economie kan zich uiten in de veranderingen in de huidige werkgelegenheid, maar de vraag naar arbeid kan ook informatief zijn over de richting van de ontwikkeling van de economie. In dit licht zijn de online vacatures in dit onderzoek onder de loep genomen. Van alle online vacatures die direct door werkgevers zijn geplaatst zijn de vacatures voor circulaire banen geselecteerd op basis van zoekwoorden die duiden op circulaire activiteiten (zie de bijlage in de publicatie voor een volledige lijst met zoekwoorden).

Figuur 2 laat zien dat er in de eerste drie kwartalen van 2021 rond de vierduizend circulaire online vacatures openstonden in Amsterdam. Die vacatures vormden een aandeel van rond de 10 procent van het totale aantal online vacatures. Het aandeel circulaire vacatures lijkt dus een stuk hoger te liggen dan het aandeel in de bestaande banen . Dit duidt op een verwachting van verdere toename in circulaire banen.

Meer dan 90 procent van de banen rondom consumptiegoederen gericht op verkoop van nieuwe spullen

Een andere circulaire ambitie van de gemeente Amsterdam is om de milieudruk van consumptiegoederen zoals textiel, meubels en elektronica te verlagen, onder andere door meer reparatie, verhuur en tweedehands verkoop. In termen van werkgelegenheid zou deze ambitie zich kunnen uiten in een toename in aantal vestigingen en werkgelegenheid bij winkels en diensten gericht op reparatie, verhuur en tweedehands verkoop. Om de milieudruk werkelijk te verlagen moet er ook een afname plaats vinden in winkels gericht op verkoop van nieuwe spullen.

Figuur 3 laat zien dat handel in nieuwe spullen nog altijd de overhand heeft in termen van werkgelegenheid en dat er nog een behoorlijke weg te gaan is voor de levensduurverlenging activiteiten om een significant deel van de consumptie van nieuwe spullen te vervangen. Het aantal banen in de detailhandel, die overwegend gericht is op verkoop van nieuwe spullen, is met 35 procent gestegen in de periode 2010-2021; van 25.000 naar ong. 34.000 banen. Het gaat dan om banen bij (web)winkels in kleding (27 procent), webwinkels met algemeen assortiment 5 procent, webwinkels in overig non-food 5 procent, drogisterijen 4 procent, webwinkels in voeding 4 procent. Daarnaast hoort daar een hele lijst aan verschillende typen winkels bij zoals apotheken, winkels in sportartikelen, woninginrichting, bouwmarkten, juweliers, schoenenwinkels, winkels in fietsen en bromfietsen of winkels in communicatieapparatuur die elk goed zijn voor 3 procent tot 1 procent van de banen. Ook bedrijfsactiviteiten die gericht zijn op vervoer van goederen zijn gegroeid in werkgelegenheid met zo’n 90 procent; van 1.600 naar zo’n 3.000 banen. De laatstgenoemde ontwikkeling is overigens in lijn met de verwachting van groei in de logistieke sector bij de transitie naar een circulaire economie.

Op het gebied van levensduurverlenging zien we vooral een stijging in het aantal banen op het vlak van verhuur en lease (zie Figuur 4); in de periode 2010-2021 is het aantal banen gestegen van ongeveer 800 banen naar 2.200 banen. Het aantal banen op het vlak van reparatie van consumptiegoederen is gegroeid van 650 naar 1.250. De stijging in het aantal banen op het gebied van de levensduurverlening van producten is nog onvoldoende om een significant deel van verkoop van nieuwe spullen te vervangen. De stijging in het aantal banen op het vlak van tweedehands winkels en reparatie van voertuigen is met 3-4 procent erg laag.

Conclusies

De huidige cijfers laten zien dat slechts een klein deel (6,5 procent) van de Amsterdamse werkgelegenheid als circulair aan te merken is, maar de cijfers laten ook zien dat er een stijgende trend is. De Amsterdamse economie is in toenemende mate circulair met name door verhuur en lease bedrijfsactiviteiten. De ‘kern’ circulaire banen, zoals banen in de reparatie, hernieuwbare energie, afvalbeheer, nemen relatief minder sterk toe dan de banen die circulair zijn door de producten of diensten die ze aanbieden. De verhuur- en lease bedrijfsactiviteiten staan in principe hoger op de R-ladder omdat deze activiteiten ervoor zorgen dat materiaalgebruik echt radicaal wordt heroverwogen. De kern van circulaire economie is het verminderen van materiaalgebruik om zo milieudruk en afhankelijkheid te verlagen. De R-ladder geeft verschillende hiërarchisch geordende mogelijkheden om stappen te zetten naar een circulaire economie. Bij sommige sectoren komen er (bijna) geen circulaire banen voor. Nader onderzoek zou moeten uitwijzen waar de knelpunten voor snellere groei in circulaire banen per sector precies liggen.