Het doel van de opkoopbescherming is om goedkope en middeldure koopwoningen in de bestaande voorraad te behouden voor eigenaar-bewoners. In de monitor opkoopbescherming is deze regeling geëvalueerd voor het jaar 2022. Daarnaast is ook de verkoop van leegstaande woningen nader bekeken. Deze woningen vallen ook onder de opkoopbescherming, tenzij ze deel uitmaken van een pakket van 10 of meer woningen, waarvoor een uitzonderingsregel geldt, of wanneer er een ontheffing is aangevraagd (vanaf 4 woningen).

Evaluatie regeling opkoopbescherming

De verwachting van de regeling opkoopbescherming is dat het aantal koopwoningen in de woningvoorraad zal toenemen. In 2022 is het aantal koopwoningen in Amsterdam (excl. Weesp) licht gestegen, met 459 woningen naar 131.681. De periode vanaf de invoering van de opkoopbescherming is echter nog kort, en de toename van koopwoningen te klein, om op basis hiervan al werkelijk van een effect van de opkoopbescherming te kunnen spreken.

Het effect van de maatregel is wel duidelijk zichtbaar in de cijfers van de woningtransacties: het aandeel koopwoningen gekocht door (potentiële) particuliere verhuurders daalde van 18 procent vóór de invoering naar 6 procent ná de invoering. Voor het beschermde deel van de woningen, met een WOZ-waarde onder de €512.000, lag het percentage na de invoering op 4 procent (133 woningen). Van de verkochte woningen door eigenaar-bewoners in de periode na de invoering van de opkoopbescherming is dus 96 procent gekocht door een eigenaar die er zelf is gaan wonen.

Er zijn enkele uitzonderingsregels voor de opkoopbescherming, bijvoorbeeld aankopen voor een kind of andere naaste familie. Ook administratieve fouten kunnen tot een foutieve inschatting leiden of een woning gekocht is voor eigen bewoning of niet. In deze evaluatie wordt daarom geen uitspraak gedaan of de aankopen van 133 woningen door particuliere verhuurders onrechtmatig waren.

Woningtransacties, 2020-2022

Woningen verkocht door eigenaar-bewoners naar periode van de verkoop, totaal en gekocht door particulieren

periode verkoop	totaal	gekocht door (potentiële) particuliere verhuurder (absoluut)	gekocht door (potentiële) particuliere verhuurder (percentage)
2020	7.685	1.619	21%
2021	7.551	645	9%
2022	6.484	588	9%
Q1 2022	1.434	261	18%
Q2-Q3-Q4 2022	5.050	327	6%
WOZ < €512.000 in Q2-Q3-Q4 2022	3.026	133	4%

Bron: O&S

Uitzondering voor leegstaande woningen bij complexgewijze verkoop

Woningen met een WOZ-waarde onder de €512.000 in onbewoonde staat die verkocht worden door particuliere verhuurders, tenzij tegelijk met 10 of meer woningen in hetzelfde pand verkocht, vallen ook onder de opkoopbescherming. Bij verkopen van 4-9 woningen kan er een ontheffing worden aangevraagd. De gemeente verleende vijf ontheffingen voor leegstaande huurwoningen die in een pakket van 4-9 woningen tegelijk naar een nieuwe eigenaar zijn gegaan in de periode van 1 april tot en met 31 december 2022.

Tussen 1 april en 31 december 2022 werden 545 leegstaande woningen met een WOZ-waarde onder de opkoopbeschermingsgrens verkocht. De meesten zijn gekocht door eigenaar-bewoners (426). In totaal werden er 119 gekocht door een (potentiële) particuliere verhuurder, waarvan er 74 op het meetmoment (1/4/2023) nog onbewoond waren.