Inleiding

De gemeente Amsterdam is bezig met een verkennend onderzoek naar seksuele grensoverschrijding en seksueel risicogedrag bij meisjes en jonge vrouwen in Amsterdam. Het doel is de aard en omvang van deze problematiek beter in kaart te brengen. Een onderdeel hiervan is het uitzetten van een enquête onder professionals die in hun werk seksuele grensoverschrijding en risicogedrag onder meisjes en jonge vrouwen in Amsterdam tegenkomen. OIS heeft de enquête uitgezet en deze is door 96 professionals ingevuld. De resultaten dienen als input voor de verkenning. De volgende vier vormen van seksuele grensoverschrijding en seksueel risicogedrag stonden in de enquête centraal:

1. seksuele intimidatie en seksueel geweld (bijv. ongewild seks hebben)
2. ruilseks (seks in ruil voor spullen, drugs, een overnachting, etc.)
3. (signalen van) seksueel risicogedrag (bijv. op seksueel gebied zorgelijk actief zijn of signalen die kunnen leiden tot seksuele grensoverschrijding)
4. problematiek met seksueel getinte foto’s of filmpjes (digitale vormen van seksuele grensoverschrijding, zoals wraakporno, chantage met seksueel getint beeldmateriaal, en ‘exposen’: seksueel getint beeldmateriaal van iemand openbaar maken met het doel diegene te beschamen)

Resultaten

Seksuele intimidatie, seksueel geweld en risicogedrag vaak gezien door professionals

De ondervraagde professionals kennen vanuit hun werk het vaakst meisjes of jonge vrouwen die(signalen van) seksueel risicogedrag vertonen (89 procent). Seksuele intimidatie en seksueel geweld ziende ondervraagde professionals ook vaak (85 procent), evenals problematiek met seksueel getinte foto’s en filmpjes (82 procent). Ruilseks komen professionals in hun werk minder vaak tegen bij meisjes en jonge vrouwen (56 procent).

Subvormen die professionals het vaakst zien bij meisjes en jonge vrouwen zijn: ongewild seksueel aangeraakt worden (66 procent), ongewild seks hebben (64 procent), ‘exposed’ zijn (seksueel getint beeldmateriaal is openbaar gemaakt, 63 procent) en chantage met seksueel getinte foto’s of filmpjes (60 procent).

Volgens professionals spelen er naast de problematiek rondom seksuele grensoverschrijding en risicogedrag vaak ook andere problemen. Hierbij kan gedacht worden aan gezinsproblematiek, seksuele grensoverschrijding en risicogedrag onder meisjes of jonge vrouwen met een lichtverstandelijke beperking, psychische problematiek, schoolverzuim of verslavingen.

Zorgen om seksueel geweld en seksuele intimidatie groot

Professionals maken zich het meest zorgen om seksueel geweld en seksuele intimidatie, 44 procent vindt deze vorm het meest zorgelijk. Dit komt volgens hen omdat het vaak voorkomt, het de meeste impact heeft en de slachtoffers vaak kwetsbare meisjes zijn. Volgens 42 procent van de professionals komt deze vorm vaak voor in Amsterdam. Seksueel risicogedrag wordt een stuk minder vaak gezien als de meest zorgelijke vorm (19 procent), maar volgens 42 procent van de professionals komt dit wel vaak voor in Amsterdam. Zij stippen het ongrijpbare karakter van deze vorm aan en het feit dat seksueel risicogedrag kan leiden tot andere vormen van seksuele grensoverschrijding. Om ruilseks maken professionals zich het minst vaak zorgen, deze vorm van seksuele grensoverschrijding en seksueel risicogedrag komt volgens professionals ook minder vaak voor in Amsterdam dan de andere vormen. Ook over problematiek met seksueel getinte foto’s of filmpjes zijn de zorgen van professionals niet het grootst, maar volgens 44 procent van de professionals komt dit wel vaak voor in Amsterdam. Professionals geven aan dat de problematiek vaak te maken heeft met normalisering van seksuele grensoverschrijding en normvervaging binnen seksueel gedrag.

Sterkste toename problematiek met seksueel getinte foto’s of filmpjes

Ondanks dat professionals zich niet het meest zorgen maken om problematiek met seksueel getinte foto’s of filmpjes, neemt de omvang en de ernst van deze vorm volgens hen het sterkst toe. Wel neemt de omvang van de problematiek volgens professionals meer toe dan de ernst. Ook bij de andere vormen van seksuele grensoverschrijding en seksueel risicogedrag wordt door een groot aandeel van de professionals een toename gezien. Een andere ontwikkeling die professionals zien is seksuele grensoverschrijding via sociale media.

Signaleren van de problematiek lukt soms wel en soms niet

Professionals die vanuit hun werk meisjes of jonge vrouwen kennen die te maken hebben met de problematiek rondom seksuele grensoverschrijding en risicogedrag, hebben hier vaak ook in hun dagelijkse werk veel mee te maken. Zij geven aan de problematiek niet altijd goed te kunnen signaleren. Als zij de problematiek wel signaleren, weet de meerderheid van de professionals meestal wat ze kunnen doen. Toch lukt het niet altijd om over de problematiek het gesprek aan te gaan met het meisje of de jonge vrouw. Dit geldt vooral voor ruilseks.

Problematiek speelt vooral in (Nieuw-)West en Zuidoost onder 15-17 jarigen

Professionals zien de problematiek het vaakst in de stadsdelen Nieuw-West, West en Zuidoost. Dat geldt voor alle vier de vormen van seksuele grensoverschrijding en seksueel risicogedrag. Omdat er relatief veel respondenten werkzaam zijn in stadsdeel Nieuw-West, is ook gekeken welke stadsdelen worden genoemd door respondenten die niet werkzaam zijn in een bepaald stadsdeel. Ook zij noemen naast stadsdeel West en Zuidoost nog relatief vaak Nieuw-West. Wel dient te worden opgemerkt dat er in deze stadsdelen relatief veel aandacht is voor de problematiek. Professionals zien de problematiek het minst vaak in de stadsdelen Centrum en Zuid. Verder komt de problematiek het vaakst voor onder meisjes in de leeftijd van 15 tot en met 17 jaar, dat geldt eveneens voor alle vier de vormen. Wel komen seksueel risicogedrag en problematiek met seksueel getinte foto’s en filmpjes volgens professionals al vaak voor in de leeftijdscategorie van 12 tot en met 14 jaar.

Veel verbeteringen in aanpak mogelijk

Professionals vinden het goed dat er veel aandacht voor de problematiek is in Amsterdam. Wel valt er op verschillende vlakken nog winst te behalen. De wachttijden voor hulp, de signalering en de kennis en expertise over seksueel geweld worden vaak genoemd. Ook de rol van scholen en de betrokkenheid van ouders zijn volgens professionals belangrijk. Denk hierbij aan voorlichting en het bespreekbaar maken van seks.

Problematiek onder jongens en jonge mannen kent veel overeenkomsten met meisjes

Aan het eind van de enquête is de professionals gevraagd of zij ook een aantal vragen wilden beantwoorden over de problematiek rondom seksuele grensoverschrijding en risicogedrag onder jongens en jonge mannen. 54 professionals gaven aan dit te willen doen, waarvan 28 aangaven vanuit hun werk jongens en jonge mannen te kennen die met de problematiek te maken hebben. Zij zien veel overeenkomsten met de problematiek die speelt bij meisjes en jonge vrouwen.

Zo zien de professionals bij jongens en jonge mannen het vaakst seksueel risicogedrag en seksuele intimidatie en seksueel geweld, wordt de problematiek het vaakst gezien onder 15-17 jarigen en spelen er vaak andere problemen zoals gezinsproblematiek en psychische problemen. Er zijn ook verschillen: ruilseks wordt bij jongens en jonge mannen vaker gezien en problematiek met seksueel getinte foto’s en filmpjes minder vaak.

Conclusie

Professionals die in hun werk seksuele grensoverschrijding en seksueel risicogedrag tegenkomen onder meisjes en jonge vrouwen, zien hiervan verschillende vormen en subvormen. Alleen ruilseks komen zij minder vaak tegen. De problematiek rondom seksuele grensoverschrijding en seksueel risicogedrag komt volgens professionals vaak voor in Amsterdam en neemt de laatste jaren toe. Eén van de oorzaken die professionals noemen van de problematiek is normalisering en normvervaging. Vaak spelen er ook andere problemen bij jongeren die te maken hebben met de problematiek. Professionals vinden het goed dat er veel aandacht voor dit thema is in Amsterdam, maar er blijft ruimte voor verbetering op onder andere het vlak van signalering, wachttijden, kennis en expertise. Het bespreekbaar maken van seks op bijvoorbeeld scholen en door ouders wordt ook belangrijk gevonden.