In groep 8 maken alle leerlingen een toets waarmee hun basisvaardigheden voor lezen en rekenen worden getoetst. Tot en met schooljaar 2022/’23 heette de toets de Centrale Eindtoets. Sinds schooljaar 2023/'24 heet deze de doorstroomtoets. Het toetsadvies dat hieruit volgt is soms hoger dan het voorlopige schooladvies. Sinds 2023/’24 zijn scholen na een hoger toetsadvies verplicht om het schooladvies bij te stellen.

In schooljaar 2023/’24 kwam uit de doorstroomtoets bij bijna een kwart van de Amsterdamse leerlingen een hoger advies. Dit aandeel is redelijk stabiel over de jaren heen. In Nederland ligt dit aandeel hoger; in schooljaar 2023/’24 kwam uit de doorstroomtoets bij een derde van de leerlingen een hoger advies. Bij bijna de helft van de Amsterdamse leerlingen kwam uit de toets een lager advies. Dit aandeel heeft altijd al hoog gelegen in Amsterdam in vergelijking met de rest van Nederland.

Bij een hoger toetsadvies heeft een leerling recht op heroverweging van het schooladvies. Scholen hoefden tot schooljaar 2023/’24 het advies na heroverweging niet bij te stellen. Sindsdien zijn zij hier wel toe verplicht. Alleen bij uitzondering kan de school besluiten het schooladvies te laten staan. Dat kan als de school vindt dat het niet in het belang van de leerling is om dit advies bij te stellen en dat ook kan onderbouwen.

In Amsterdam lijkt dit een aantal keer te zijn gebeurd. Het specifieke aantal leerlingen zonder bijgesteld advies is nu niet vast te stellen. Dit komt doordat er ook leerlingen zijn die een bijgesteld advies hebben gekregen terwijl zij daar volgens hun toetsadvies geen recht op hadden. We kunnen deze twee groepen niet van elkaar onderscheiden in onze data.

Het aandeel leerlingen met een hoger toetsadvies verschilt sterk per stadsdeel. In Zuidoost viel de doorstroomtoets bij vier op de tien leerlingen hoger uit, en in Noord bij drie op de tien leerlingen. Dit gebeurt gemiddeld bij een kwart van de leerlingen in de stad. In Weesp, Oost, Nieuw-West en Zuid kwam uit de doorstroomtoets bij relatief veel leerlingen een lager niveau dan gemiddeld in de stad.

Het grootste deel van de Amsterdamse groep 8-leerlingen krijgt een advies voor vwo. In schooljaar 2023/’24 ging het om 27 procent. Dit aandeel is licht gedaald ten opzichte van eerdere jaren. Leerlingen kunnen ook een advies krijgen op twee niveaus, zoals vmbo-t/havo. Dat heet een dubbeladvies. In schooljaar 2023/’24 zijn alle soorten dubbeladviezen wat vaker afgegeven dan het jaar ervoor. Een steeds kleiner deel van de leerlingen kreeg de afgelopen jaren een advies voor vmbo-b. In schooljaar 2023/’24 kreeg slechts 3 procent dit advies.

Basisvaardigheden lezen en rekenen

Met de doorstroomtoets worden de basisvaardigheden voor lezen en rekenen getoetst. Landelijk is vastgelegd wat leerlingen moeten kunnen als het gaat om lezen, rekenen-wiskunde en taal. Er zijn twee niveaus: het fundamentele en het streefniveau. Het fundamentele niveau is de basis die zo veel mogelijk leerlingen moeten beheersen. Het streefniveau is voor leerlingen die meer aankunnen.

Het aandeel Amsterdamse leerlingen dat het streefniveau haalt verschilt per type vaardigheid. Dat aandeel ligt het hoogst voor leesvaardigheid. In 2023/’24 haalde 75 procent van de leerlingen dit streefniveau. Dit aandeel is gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Toen haalde 71 procent het streefniveau. Ongeveer een kwart van de leerlingen behaalde in 2023/'24 alleen het fundamentele niveau voor leesvaardigheid.

Het aandeel leerlingen dat het streefniveau voor taalvaardigheid haalt, nam tot schooljaar 2022/’23 toe. Maar in 2023/’24 is dit gedaald. In schooljaar 2023/’24 haalde 53 procent van de leerlingen het streefniveau. In het schooljaar ervoor was dit 61 procent. Vier op de tien leerlingen behaalde in 2023/'24 niet het streefniveau maar wel het fundamentele niveau voor taalvaardigheid.

Voor de vaardigheid rekenen haalt het kleinste aandeel leerlingen het streefniveau. Dit aandeel is de afgelopen jaren wel gestegen. In schooljaar 2020/’21 haalde 45 procent van de leerlingen dit niveau. In 2023/’24 was dat 49 procent. Vier op de tien leerlingen behaalde in 2023/'24 alleen het fundamentele niveau voor rekenvaardigheid.

In de rest van Nederland zijn er vergelijkbare ontwikkelingen op alle streefniveaus als in Amsterdam. Alleen voor rekenen is het aandeel leerlingen dat het streefniveau haalt in de rest van het land gelijk gebleven, terwijl dit in Amsterdam is gestegen.

Toetsaanbieders

Basisscholen kunnen voor de doorstroomtoets kiezen uit diverse toetsaanbieders. De normering van de toetsen is in schooljaar 2023/’24 gewijzigd. Het College voor Toetsen en Examens is verantwoordelijk voor de normering en doet hier momenteel onderzoek naar.

Het aantal scholen dat kiest voor de toets van Cito is in de afgelopen jaren afgenomen. Cito maakte tot schooljaar 2022/’23 de Centrale Eindtoets (CET) en vanaf 2023/’24 de Leerling in beeld-toets (LiB). Toch is de toets van Cito nog steeds het meest populair. In schooljaar 2023/’24 maakte 60 procent van de Amsterdamse scholen gebruik van hun toets.

Steeds meer scholen kiezen voor de IEP-toets. In 2023/'24 maakten de leerlingen op een kwart van de scholen de IEP-toets. Landelijk worden de Leerling in beeld-toets en de IEP-toets ook het meest gebruikt, maar dan beide door 40 procent van de scholen.