Een op negen Amsterdammers in financieel kwetsbare positie: 100.000 inwoners

Aan de hand van gegevens over kwetsbaarheid, hoge woonlasten en problematische schulden hebben we in kaart gebracht welke groepen Amsterdammers te maken hebben met een financieel kwetsbare positie, en daarmee waarschijnlijk moeite hebben om gezonde voeding te betalen.

Met de data over kwetsbaarheid en over problematische schulden kunnen we de omvang van de groep bij benadering aangeven. In Amsterdam zijn er bijna 100.000 inwoners in een (meest) kwetsbare positie (cijfers 2020) en ruim 50.000 huishoudens met problematische schulden (2021). Deze groepen overlappen, maar in welke mate is niet bekend.

Verder geven de verschillende bronnen inzicht in de belangrijkste risicogroepen. Zo komen eenoudergezinnen steeds naar voren als een zeer kwetsbare groep:

• 19 procent van de personen in eenoudergezinnen zitten in een (meest) kwetsbare positie;
• zij besteden gemiddeld 37 procent van het inkomen aan woonlasten;
• 24 procent heeft problematische schulden. Ook paren met kinderen hebben vaker dan gemiddeld een financieel kwetsbare positie. Dat betekent dat huishoudens met kinderen waarschijnlijk vaker moeite hebben om gezonde voeding kunnen betalen. Verder zit een kwart van de 66-plussers in de (meest) kwetsbare positie, deels vanwege hun hoge zorgkosten, maar ook omdat Amsterdam veel ouderen telt met een laag inkomen.

Daarnaast zien we vooral dat de hoogte van het inkomen een grote rol speelt. Huishoudens met lage inkomens hebben vaker dan gemiddeld problematische schulden, relatief hoge woonlasten en personen in deze huishoudens hebben te maken met een stapeling van problemen zoals de kwetsbaarheidsscore laat zien.

Amsterdammers met laag inkomen eten minder vaak gezond vanwege de kosten

Uit de enquête blijkt dat 18 procent van de ondervraagde Amsterdammers in financiële en materiële zin onvoldoende toegang heeft tot het eten dat nodig is: zij hebben een (zeer) lage voedselzekerheid. Onder de respondenten met een laag inkomen gaat het om 47 procent. Dat blijkt onder anderen uit het feit dat ruim de helft van de groep met een laag inkomen soms of vaak heeft meegemaakt dat er niet genoeg geld was om een gezonde maaltijd te eten en dat 40 procent aangeeft minder te eten of een maaltijd over te slaan omdat er niet genoeg geld is voor eten. Voor de meerderheid van de respondenten met een laag inkomen gebeurt dit bijna elke maand (55 procent), bij 38 procent vaker.

Verder zien we dat respondenten met een laag inkomen relatief minder vaak gezond eten: ze eten minder groente en drinken vaker drankjes met suiker dan andere respondenten. De reden hiervoor is voornamelijk financieel, want respondenten met een laag inkomen geven aan dat zij gezonder zouden eten als ze meer financiële middelen zouden hebben. Respondenten met een laag inkomen geven twee keer minder geld uit aan boodschappen elke week dan andere respondenten, ook als we rekening houden met de aanwezigheid van kinderen.

Verder laat de enquête zien dat betaalbaarheid voor iedereen het belangrijkste kenmerk is bij het kiezen en kopen van voedselproducten. Dat een product goed is voor de gezondheid wordt ook vaak genoemd. Maar respondenten met een laag inkomen geven minder vaak aan dat zij het belangrijk vinden dat een product goed is voor de gezondheid, en veel minder vaak dat zij of hun partner het eten lekker vinden. Diervriendelijkheid noemen zij ook minder vaak. In hun top-vijf staat dat het moet voldoen aan dieetwensen, terwijl dat minder vaak wordt genoemd door de totale groep.

Veel respondenten hebben gereageerd op de vraag hoe de gemeente kan helpen om gezonder te eten. Een aanzienlijk deel van de respondenten geeft aan dat gezond eten goedkoper moet worden aangeboden, door bijvoorbeeld de btw te verlagen. Sommige respondenten geven wel aan dat de rol van de gemeente hierin beperkt is, maar hopen bijvoorbeeld dat in gesprek gaan met de overheid hierover uitkomst kan bieden. Een ander deel vindt dat de gemeente zich meer moet inzetten om het aanbod van ongezonde voeding terug te dringen, bijvoorbeeld door het aantal winkels dat ongezond eten/fastfood verkopen te reguleren. De reacties onderstrepen de uitkomsten van de enquête: er is een duidelijke behoefte om gezond te eten, maar de kosten vormen de belangrijkste belemmering.